SOE en SIS (MI5 en MI6)
|
1. De Engelse regering.
Functies, die niet vertaald worden, worden schuin weergegeven.
Toen de oorlog uitbrak heeft de Britse Eerste Minister, Winston Churchill, zich voorgenomen deze wereldoorlogvoor de Britten anders te laten verlopen dan de eerste wereldoorlog. Ongeveer 1,5 miljoen Britse onderdanen hadden daarbij hun leven gelaten.
Misleiding was één van de uitgangspunten van Churchill. Vele operaties zijn daar dan ook op gebaseerd geweest. Het Englandspiel is mogelijk een van die opgezette misleidingen. Het meest bekende misleidingsvoorval is waarschijnlijk dat van de aan de Spaanse kust aangespoelde man met een aktetas waarin "geheime" stukken.
2. Het ministerie van buitenlandse zaken
Dit ministerie heeft een eigen rol gedurende de oorlog. Veel contacten van de Engelse met de Nederlandse regering liepen over het ministerie van buitenlandse zaken. Deze persoon heeft een beduidende rol gespeeld.
3. De geheime diensten
SIS, Special Intelligence Service, hoofd Sir Stewart Menzies (C), Binnen de SIS had je verschillende diensten of afdelingen. Pas in 1994 is het bestaan van MI-6 door de Britten toegegeven.
MI-6 (Militaire Intelligence, militaire inlichtingen), een spionage dienst bedoeld om hoofdzakelijk militaire inlichtingen te verzamelen buiten Groot-Brittannië. Deze dienst viel onder het Foreign Office (Buitenlandse zaken).
Claude Dansey Assistant Chief MI6.
Deze dienst had van de verschillende militaire krijgsmachtdelen een eigen "sub" dienst.
Section II Voor de luchtmacht was dat AI (Air Intelligence)
Hoofd Frederick W. Winterbotham (A.I.ic)
Section III Voor de marine was dat ....
Section IV Voor het leger was dat ....
Section V voor veiligheid.
Section VIII voor communicatie. Hoofd Brigadier Richard Gambier-Parry.
MI-5 Een afdeling bedoeld om die zelfde doelstellingen van de vijand of denkbeeldige vijand te verhinderen. De contra-spionagedienst. Deze dienst viel onder het Home Office (Binnenlandse zaken).
MI-9 Een afdeling ingesteld om neergeschoten piloten via beveiligde lijnen terug te halen naar Engeland.
Organisation Z Payne Best (betrokken bij het Venlo Incident) was een medewerker.
Toen hitler op 16 juli 1940 zijn operatie Zeeleeuw had aangekondigd, bedoeld voor de invasie van Engeland omstreeks half augustus, werd kort daarna door Churchill een nieuwe dienst ingesteld.
SOE Special Operations Executive, dit viel onder de Minister of Economic Warfare, MEW, hoofd SOE Hugh Dalton,(SO) in februari 1942 opgevolgd door Lord Selborne
Hoofd (CD)van augustus 1940 Sir Frank Nelson
van mei 1942 Sir Charles Hambro .
van september 1943 General Sir Collin Gubbins
Chief Frank Nelson
Vice Chief Harry Sporborg (V/CD)
Op 7 juli 1941 wordt Archibald Robert ('Archie') Boyle policy adviser van Nelson
Ook wel, als camouflage, ISRB. Inter Service Research Buro geheten, opgebouwd uit verschillende afdelingen, elk met hun eigen taak.
Het eerste hoofdkwartier was in het St Ermins Hotel, maar verhuisde op 31 oktober 1940 naar 64 Baker Street. Later kwamen Norgeby House op nr. 83 en St Michael's House op nr.82 Baker Street er bij.
SO1 voor propaganda, voortgekomen uit EH, zie hierna.
SO2 voor actieve operaties, voortgekomen uit D, zie hierna.
(Noord-West Europa) Hoofd: van maart 1943 E.E. Mockler Ferryman (AD/E)
Plaatvervangend hoofd: ... (D/R)
Elk land had zijn eigen chef:
Buckmaster (F) voor de Fransen,
Piquet-Wicks (RF) voor nog een Franse groep.
Hardy Amies (T) voor de Belgen,
Hollingworth voor de Denen,
Majoor Charles Blizard (N) voor de Nederlanders,
Vanaf maart 1943 was dat Seymour Bingham
Vanaf maart 1944 was dat R.I. Dobson
Wilson voor de Noren
SO3 voor planning.
Security Section veiligheids-afdeling van SOE.
Director: Air Commodore Archibald Robert ('Archie') Boyle. (na juli 1941)(D/CE)
Later Aonghais Fyffe director
Hoofd: Commander J. Senter na juli 1941.
Werkte daar: Flying Officer Cyril Thomas Gibson Risch Miller.(D/CE.G)
Decoding decodeer afdeling (vanaf midden 1942) Hoofd: ... (..)
Werkte daar: Leo Marks
XX Twenty Committee (xx) opgericht in september 1940 met een eerste vergadering op 2 januari 1941.
Voorzitter John Cecil Masterman. Het bestond uit afgevaardigden uit de volgende diensten:
MI5
T.A. Robertson van afdeling B1(a) behandelde de dubbelagenten.
MI6
Service Intelligence Directorate
GHQ Home Forces
Home Defence Excecutive
RSS Radio Security Service werd opgebouwd als deel van Security Service, ook bekend als MI5 totdat het werd overgebracht naar de Secret Service Intelligence, of MI6 in mei 1941.
LCS London Controlling Section was een geheime afdeling en is opgericht in september 1941 en stond onder leiding van kolonel Oliver Stanley. Stanley trok zich terug door ziekte van zijn vrouw. Luitenant kolonel Fritz Lumby nam de taak over. In het begin was er weinig belangstelling voor maar 21 mei 1942 veranderde dit toen luitenant-kolonel John Bevan Lumley verving. Ook Churchill begint dan interesse voor misleiding te tonen. Bevan hield Wheathley en trok Majoor Ronald Wingate aan en trok in bij het oorlogskabinet in om er meer bij betrokken te zijn. De gehele groep bestond uit 13 mannen en een vrouw. Het bestaan van de organisatie is pas in 1969 door Ronald Wingate bekend gemaakt.
Maar eerst even aandacht aan wat er aan vooraf ging.
In maart 1938 werd een nieuwe zelfstandige secties op gericht.
'D' (Demolitions, vernielingen), hoofd Majoor Lawrence D. Grand, afkomstig van het leger, bedoeld om de vijand door aanslagen in de voortgang te hinderen en op te houden.
'EH', geheten naar het Electra House waar het gevestigd was, hoofd was Sir Collin Campbell Stuart, werd gelijktijdig gestart.
Collin Campbell Stuart was een media expert en voormalige directeur van de Times. Deze afdeling was opgezet voor misleiding en propaganda.
'MI-R '(Research, onderzoek), soms ook MI-6-R of MI-(r), hoofd Majoor J.C.F. Holland, een kleine research afdeling bedoeld om standaard methoden van oorlogsvoering te ontwikkelen.
Het onderstaande deel is weer een deel uit de samenvatting van het boek van Leo Marks. Hij heeft in 1995 een bezoek gebracht aan Huib Lauwers en heeft daar verklaard dat ze in GB wisten dat hij gevangen was. Klik hier de video uit een documentaire van Jelte Rep, en hierna zijn die feiten genoemd die betrekking hebben op de Engelse organisatie. MA-01 Boeken
Leo Marks, de schrijver van het boek, kwam als 22 jarige in jan 1942 op de codebrekersschool van Majoor Masters. De oprichter van die school was John Tiltman, later hoofd van Bletchley Park. Na een opleiding van ca 8 weken werd de groep op bekwaamheid getest en zoals gewoonlijk doorgestuurd naar Bletchley Park, een klein plaatsje ca 80 km noordwest van Londen waar alle binnenkomende berichten werden ontvangen en gedecodeerd. Bletchley Park behorende tot MI 8, een afdeling van de SIS, de Engelse geheime dienst. Het gewone decodeerwerk gebeurde door een groot aantal jonge meisjes, werkzaam in station 53. Elke activiteit had zijn eigen afdelingsnummer. (station)
Het hoofd van de SIS was Sir Menzies, beter bekend als C.
Alle SOE verbindingen liepen over de dienst verbindingen van SIS, MI 8. De coderingsscholen, de opleidingen van de agenten voor wat betreft de verbindingen, de apparatuur, ja alles werd bestuurd door kolonel Ozanne. De man was tegen elke verandering behalve zijn rang, zoals Leo Marks het zo plastisch uitdrukte. De tweede man was kolonel George Pollock, hij deed de opleidingsscholen en de communicatie van de agenten in het algemeen.
Leo Marks werd niet naar Bletchley Park gestuurd, maar er uitgehaald en toegevoegd aan SOE gevestigd in het Michael House in Bakerstreet te Londen.
Het hoofd van de afdeling decodering van SOE was Captain Dansey en Luitenant Owen zijn assistent. Leo Marks werd hieraan toegevoegd met de speciale taak toezicht te houden op de verbindingen, de veiligheid van de verbindingen en het leesbaar maken van de "niet te decoderen" berichten. Ook kapitein Eric Heffer was er werkzaam.
Als binnenkomer moest hij een proef afleggen om vast te stellen hoe groot zijn decodeersnelheid was ten opzichte van de meisjes van de decodeerafdeling. Hij kreeg echter niet dat deel wat nodig is om een bericht te kunnen decoderen en was in de veronderstelling dat hij het bericht moest "breken", wat hij ook deed tot verwondering van zijn opdrachtgever Owen. Hierop vroeg Leo Marks of ze deze code nog gebruiken. We deden dat, maar gebruiken nu andere was het antwoord. Dit speelde zich af in midden 1942.
Hij kreeg hierop de opdracht te zorgen dat er geen te decoderen berichten meer kwamen van de agenten.
Het decodeerwerk gebeurde door een groot aantal jonge meisjes, werkzaam in Bletchley Park, in station 33.
Tot juni 1942, dezelfde maand dat Leo Marks bij SOE kwam, werd al het radio verkeer afgehandeld door SIS, hierna werd het door SOE afgehandeld.
Deze overgang naar SOE werd niet door SIS gewenst en er was dan ook geen sprake van medewerking. De reden was natuurlijk dat hij, Menzies, geen directe grip en zicht meer had op de gebeurtenissen.
De section SOE - N was moeilijker te benaderen dan de overige, vond Leo Marks. Aan het hoofd stond majoor Blizzard. Zijn rechterhand was kapitein Seymour Bingham. Ze werden geassisteerd door kapitein John Dennis Killick, wiens echte naam John Dennis Kuipers was. (TNA HS9/866/10) Als hij bij hem zijn zorgen over de security van de agenten uitsprak, kreeg hij ten antwoord dat hij zich geen zorgen hoefde te maken, want wij hebben onze eigen wegen om dat te controleren.
Ook het voorval met Jordaan (Trumpet), dat hij door Killick werd geïnstrueerd zijn security check te gebruiken wordt duidelijk omschreven. Ook toen had Leo Marks het gevoel dat er wat mis ging met de verbindingen met Holland.
Begin december 1942 kwam er een nieuwe figuur in Bakerstreet, een nieuwe kolonel, meestal samen met Heffer, er werden wat mensen ontslagen vanwege inefficiëntie en toen verdween hij weer. Op 16 december zond SOE-N een bericht dat er weer 6 containers met de volgende maanperiode, 22/23 december, gedropt zouden worden. Het werden er uiteindelijk 7. En dat de nieuwe verzen voor Buizer, van Rietschoten en Arie van der Giessen (Cabbage) in een kleine houten doos zaten die met een kruis was gemerkt. De ontvangst werd bevestigd.
Op 22 december kwam de vreemdeling weer terug. Inmiddels was zijn naam bekend geworden. Kolonel Nicholls. Hij kwam de directie overnemen van de verbindingsdienst van SOE was het verhaal.
Toen Leo Marks bezig was met het uitwerken van de WOK's (Worked Out codes Keys) realiseerde hij zich in een gesprek over niet te decoderen berichten dat SOE - N nooit zo´n niet te decoderen bericht hadden. Alles was altijd prima te decoderen. Hadden ze dan zo veel meer tijd, waren ze nauwkeuriger onder de gespannen omstandigheden? Nee dit gaf te denken er klopte iets niet. Het was goed nog eens na te gaan wanneer dat gebeurde dat de berichten van van Rietschoten niet te decoderen waren. Hij was de enige agent waarbij dit in het begin als gebruikelijk gebeurde. Hier op belde Leo Marks Bingham met het verzoek enkele vragen te beantwoorden. Bingham was verwonderd over de vragen met betrekking tot het afwezig zijn van fouten. Alles was toch goed.
Hierop besloot hij maar eens contact op te nemen met Heffer, waarbij hij een goed gehoor vond als het zulke kwesties betrof. Waren de Nederlandse agenten de enigen die foutloos werkten en was het dan toch mogelijk dat het ontbreken van de security-check te wijten was aan de slechte opleiding. En hoeveel vertrouwen kon er gesteld worden in de garanties dat de SOE - N zijn eigen agenten volgden? Waren ze gebaseerd op rapporten van agenten die zelf ook gevangen waren? En wat dan met de 4 berichten van van Rietschoten en de Haas. Was het mogelijk de reden dat ze vanwege hun positie geen antwoord konden geven op de gestelde vragen? Heffer beaamde zijn gedachten en stelde voor een rapport op te maken voor Nicholls. Tevens waarschuwde hij hiervan geen mededeling te doen aan SOE - N, zij zouden in staat zijn om bij wijze van spreken een bericht te sturen met de vraag waarom er geen niet te decoderen berichten waren.
Station 52 trainingsschool voor agenten
Station 53 Grendon
Station 54 trainingsschool voor verbindingspersoneel.
Station 9 productie van WT units.
Ook in februari 1943 komt er een verandering in de organisatie. Er wordt een nieuwe afdeling gevestigd in Norgeby House. Veiligheid en Planning. De berichten worden nu niet meer via Dansey gedistribueerd van en naar de verschillende secties c.q. landen maar liepen nu via deze nieuwe afdeling waarvan Leo Marks het hoofd wordt.
Tijdens een geplande ontmoeting tussen Majoor Blizzard, Kapitein Seymour Bingham en kapitein Killick samen met kolonel Elder Wills, vertelde Bingham dat niet vier als Golf zouden gaan maar Willem van der Wilden was Golf, de codenaam voor de WT operator van Luitenant Gerard van Os (Broadbeen). De anderen waren Jan Kist (Hockey) en luitenant Peter Wouters (Tennis). Het was echter Bingham die Leo Marks misleid had en niet voor de eerste keer.
Leo Marks had een onderhoud met Tiltman aangevraagd, hoofd van de codeafdeling van Bletchley Park. Omdat het zo lang duurde had hij aan Heffer gevraagd of hij begreep waarom dit allemaal zoveel tijd kostte. Alles zou wel duidelijk worden als Leo de relatie tussen Tiltman en Nicholls en tussen Tiltman en Menzies begreep. Uit de verdere beschrijving wordt duidelijk dat Tiltman zich in een moeilijke positie bevindt. C wilt nog steeds dat SOE opgeheven wordt maar krijgt dat niet voor elkaar. Hoe kan Tiltman, organisatorisch horend onder Menzies, dan een advies voor SOE uitbrengen. En zo ging de tijd voort wachtend op veranderingen.
Het was Buizer (Boni) die voorstelde dat ook van Rietschoten's (Parsnip) berichten in Buizer's (Boni) code werd verzonden. Daarna ook (Potato) verkeer. De Dutch section stemde er mee in, Ozanne weigerde in te grijpen. Het was ook Buizer geweest die medegedeeld had dat 2 berichten niet te decoderen waren hoewel bij controle bleek dat ze perfect gecodeerd waren. Het was mee waarschijnlijk dat de Duitsers hier tijd mee moesten rekken.
Half maart 1943 moest Leo Marks bij Gubbins komen in aanwezigheid van Nicholls en werd hij ondervraagd over zijn rapport en wie er nog meer van af wisten. Dit bleek alleen Heffer te zijn.
Begin mei werd door de Executive Counsel bekend gemaakt dat G.D. Ozanne door Colonel F.W. Nicholls als directeur van "signals" werd opgevolgd.
9 juli zond (Kale) een bericht via Broccoli dat hij met een boot via de Schelde naar Engeland zou komen. Drooglever Fortuin (Mangold) zou de zaken in de afwezigheidperiode waarnemen. Kale vertrok per boot (volgens Giskes) maar kwam nooit aan. Engelse vliegers hebben patrouilles uitgevoerd en enig vertrek is niet waargenomen.
Tegen het einde van juni 1943 deelde C aan Gubbins mee dat 8 Nederlandse agenten gevangen zaten.
Buiten medeweten van Majoor Adams, CO van 53b zond de Chief Signal Master aan het einde van een bericht de letters HH (Heil Hitler), waarop spontaan werd daarop HH teruggeseind. Op 19 juli gebeurde dit nogmaals.
Om wat orde op zaken te stellen in het Midden-Oosten gaat Dansey naar Cairo, Leo Marks is ingepland een week later te komen, op 23 augustus.
4 september 1943. Oorlog uitgebroken tussen SOE en Duke Street, een der Franse secties.
Leo Marks moet bij Charles Hambro (CD) komen. Gubbins was er ook bij.
Gubbins wordt CD. Sir Charles Hambro wordt ontslagen. Assistent van Gubbins is Kolonel Sporborg.
18 december zenden Dourlein en Ubbink een bericht vanuit Spanje.
1 januari 1944 verhuist Nicholls en staf van Norgeby House naar Momtagn Masions, een blok verder van Bakerstreet.
Bingham die alles met betrekking tot de verbindingen geloofde wordt overgeplaatst naar Australië en vervangen door Majoor Dobson van de Belgische sectie. Deze was minder goedgelovig en onderzocht meer.
Op 30 april 1944 worden in tegenstelling tot het eerdere gebruik 5 agenten blind gedropt, dat wil zeggen zonder dat er van te voren geen afspraak met een ontvangstcomité is gemaakt.
Op 19 mei zend Swale een bericht met verkeerde security-check, de Engelse geheime dienst. Het gewone decodeerwerk gebeurde door een groot aantal jonge meisjes.
De meeste agenten of waarschijnlijk alle agenten die gedropt zijn, zijn vertrokken van het RAF vliegveld in Tempsford, ongeveer 80 km ten noorden van Londen, en gedropt door het 138 (Special Duties) Squadron. Een squadron uitgerust voor het droppen van agenten in de bezette gebieden. Zie pagina Vluchten voor verdere informatie hierover.
Waar mogelijk zal ook deze pagina aangevuld worden.
