![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rawicz
Van het verblijf van de agenten in Rawicz is niet veel bekend. Op 15-04-1944 worden de eerste agenten (Nederlandse) in het gevangenenboek als "Sonstige" ingeschreven. Op 22-04-1944 komen er nog 19 agenten bij, van Franse en Britse nationaliteit. Op 18-05-1944 worden er 5 uit- en 6 in-geschreven. Dit is de eerste keer dat er gevangenen worden uitgeschreven. Kapitein Marcel Rousset, een Franse SOE agent, heeft van 22 april tot 18 mei 1944 in Rawicz gevangen gezeten. (HE-05, 72) Hij wordt opgehaald, naar Frankrijk getransporteerd met het doel daar mee te werken aan een Duits plan om met Engeland tot een radioverbinding te komen. Wordt in Parijs opgesloten in de gevangenis aan de Place des Etats-Unis en ontsnapt in juni. Dook onder en bleef daar tot de bevrijding van Parijs. In januari 1945 wordt hij verhoord. Zie dit document. De agenten die aanwezig waren staan met stip vermeld, de agenten die vermist zijn waren op 18 mei nog aanwezig en zijn met een vierkantje vermeld. Hij heeft bij de foto herkenning twee andere agenten voor Grün en Lauwers aangezien. Ook Frank Pickersgill wordt teruggehaald uit Rawicz om met de S-phone verbinding te onderhouden. Hij heeft een beter idee en weet te ontsnappen, wordt weer opgepakt en wordt naar KZ Buchenwald gebracht waar hij op 11 september 1944, met nog 15 andere agenten, wordt omgebracht. Op 24-06-1944 worden er 10 uitgeschreven. Dit is de tweede keer dat er gevangenen worden uit geschreven. Uit een verhoor van de chauffeur van een transport kan worden geïnterpreteerd dat er mogelijk ook Nederlandse agenten bij dat transport naar Gross Rosen aanwezig waren. Zie dit document, waarvan het 2e deel een transcriptie is van het moeilijk leesbare origineel. De vertaling in het Nederlands vindt U hieronder. (Bron: TNA WO 309/619) Ik herinner me dat in het begin van de zomer van 1944 een auto en een vrachtwagen naar het kantoor van de Gestapo (Leitstelle) [dit is in Breslau] naar Rawitsch werden gestuurd. Ik reed de auto en Scharpwinkel en ofwel Kriminalrat Dankert ofwel Kriminalkommissar Absalon zat erin. Doordat Schroeder in het verhoor vertelt dat het Fransen en Nederlanders waren, maar geen aantal noemde, staat in de tabel een "x" voor de Nederlanders en een "(10-x)" voor de Fransen Op 08-07-1944 worden er 3 ingeschreven. Marcel Defence, Philip Duclos en Edward Wilkinson Op 09-07-1944 worden er 3 uitgeschreven. Welke agenten worden weggevoerd? Naar een concentratiekamp? Op 03-09-1944 worden de 47 agenten, 40 Nederlandse en 7 Franse en/of Britse, uitgeschreven die 3 of 4 dagen later in Mauthausen omgebracht worden. Op 04-09-1944 worden de laatste 14 agenten uitgeschreven. De laatsten van de 11 Nederlandse vermisten. Mogelijk zijn zij ook alsnog naar Gross Rosen over gebracht. Andere plaatsen zijn ook mogelijk. De regel "Sonstige" is dan leeg. Voor de duidelijkheid het volgende: Toen na de oorlog de agenten niet terug kwamen en ze als vermist werden beschouwd bleek al snel dat ze hoogst waarschijnlijk om het leven gebracht waren. Voor de agenten is toen een waarschijnlijke (gegiste) overlijdensdatum aangenomen en is als zodanig vermeld. Hetzelfde geldt voor de plaats van overlijden. Toen in 2000 het inschrijfboek van de gevangenis in Rawicz bekend werd, was het mogelijk te constateren dat de aangenomen overlijdensdata niet klopten. Vandaar de gevonden verschillen in het overzicht hieronder. ![]() De gevangenis was voor vele toepassingen in gebruik. Zij diende voor de opvang verschillende "soorten" gevangenen, zoals die met een tuchthuis- en vrijheidsstraffen. Voor de verschillende strafsoorten werd een onderscheid gemaakt zoals aangegeven in de linkerkolom op de bladzijde hieronder. Onder de aldaar genoemde omschrijving Sonstige (Overige) zijn de gevangen genomen SOE agenten vermeld. Bij die "Sonstige" horen ook een aantal niet Nederlanders bij, Britten, Fransen en een Amerikaan. Alvorens de agenten op 15 april worden ingeschreven, worden op 13 april 39 gevangenen uit de gevangenis van Rawicz uitgeschreven. Of ze worden overgeplaatst of ontslagen is niet te zien, alleen "Zu und Ab" wordt aangegeven. De gevangenis van Rawicz is heden ten dage nog in gebruik. ⇒
Een aantal SOE agenten die in Frankrijk zijn opgepakt, hebben ook in Rawicz vastgezeten en zijn in Gross-Rosen omgebracht. Bekend is dat Klaus Barbie, de slachter van Lion, in het verwijderen van de Franse agenten uit Rawicz, een bijdrage heeft geleverd. Ook Horst Kopkow is daarbij betrokken geweest. Voor de vragen die nog steeds niet beantwoord zijn met betrekking tot deze verdwenen agenten wordt verwezen naar de menukeuze Onderzoeken, waar deze zullen worden geplaatst en toegelicht. ![]()
⇐ een bladzijde uit het inschrijfboek van de gevangenis in Rawicz.
Aanwezig in het archief in Poznań
Onderzoek naar de verdwenen agenten, november 2011 Bezoek aan archieven in Poznań om een onderzoek te doen naar de vermiste agenten uit Rawicz. Het tweede archief, dat in 1998 al eerder bezocht is, is het Archiwum Panstwowe w Poznaniu, gevestigd 23 Lutego 41/43 in Poznań. Inmiddels een aantal jaren verder en het archief is gemoderniseerd, ook het maken van foto's van de documenten behoort nu tot de mogelijkheden. Hiervan is gebruik gemaakt en deze hierbij als een flash toegevoegd. Als eerste het inschrijfboek, nu gefotografeerd vanaf de dag dat de agenten binnen komen tot enkele dagen later nadat ze zijn uitgeschreven. De laatste dag dat het boek is gebruikt is 18 januari 1945, de tijd dat de Russen de Duitsers verdreven. Het boek bevat een uitklapbaar blad waarop de aard van de gevangenschap staat vermeld. Dit blad staat als eerste in deze weergave. Dit blad is niet in de overige bladzijden opgenomen. Op de betreffende bladzijde is de regel van "Sonstige" met een rode stip aangegeven. Let op, het downloaden vraagt even tijd; groot bestand. Al geruime tijd poog ik sporen te vinden van de vermiste agenten. Twee maal een bezoek gebracht aan Gross Rosen; dat heeft niets opgeleverd. Van Gross Rosen is het meeste materiaal over de gevangenen bij het terugtrekken uit het kamp, vernietigd. Hieronder een overzicht van de vermiste agenten.Daaronder een verklaring van de betekenis van de verschillende kolommen. |